De aanschaffingsprijs van de effecten die voor aftrek in aanmerking komt, is de uitgifteprijs, indien hij tijdens het jaar van de uitgifte volledig werd afbetaald, ofwel het bedrag dat in de loop van het jaar van de uitgifte is afbetaald, in geval van gedeeltelijke afbetaling.
Indien de werkgever aan zijn personeel aandelen afstaat of uitgeeft tegen verminderde prijs, is de in aanmerking te nemen aanschaffingsprijs van de effecten gelijk aan de werkelijk betaalde prijs, vermeerderd met de waarde van het belastbaar voordeel in hoofde van de werknemer.
Bepaalde bedragen besteed aan de aanschaf van bovengenoemde aandelen kunnen afgetrokken worden van het totaal bedrijfsinkomen van de belastingplichtige.
Aftrekbare bedragen
Als algemene regel werd gesteld dat de aftrek beperkt wordt.
Belastingplichtige, en dit enkel van zijn beroepsinkomsten.
Voorwaarden voor fiscale aftrek
- Aankoop
Van de aankoop van de aandelen moat een bewijs voorgelegd worden. Dit bewijs bevat:
- de naam en het volledig adres van de koper van de effecten;
- het aantal en de identificatie van de aangeschafte effecten;
- de aanschaffingsprijs van de effecten;
- de inschrijvingsdatum en de afbetalingsdatum.
- Bezit
De aftrek wordt maar toegekend indien de effecten waarvoor hij geldt op 31 december van het belastbaar tijdperk van de aanschaf van die effecten nog in het bezit zijn van de belastingplichtige.
Het bewijs hiervan kan worden geleverd aan de hand van het bewijsstuk van de inning van de inkomsten.
- Behoud van de aftrek
De aftrek gebeurt in het jaar waarin de aandelen werden aangeschaft of werden betaald. Om deze aftrek volledig te behouden moeten de effecten gedurende vijf jaar, te rekenen vanaf de datum van aanschaffing (= betaling), in het bezit van de belastingplichtige gebleven zijn.
De belastingplichtige moet het behoud van deze aandelen bewijzen met een bescheid van de financiële tussenpersonen of door voorlegging van bewijsstukken van inning van inkomsten ervan.
In geval van echtscheiding door onderlinge toestemming of op grond van bepaalde feiten, moet het bewijs van behoud van de effecten gedurende ten minste vijf jaar geleverd worden door de echtgenoot aan wie die effecten worden toegewezen.
Wanneer die effecten geheel of gedeeltelijk worden toegewezen aan de echtgenoot die op het ogenblik van de aanschaffing niet de vereiste hoedanigheid van werknemer had, moet worden beschouwd dat er vervroegde overdracht van het voormelde geheel of gedeelte van de effecten plaatsheeft en dient er op de hierna vermelde wijze te worden gehandeld.
In geval van gehele of gedeeltelijke vervroegde overdracht van effecten waarvoor de aftrek is toegestaan, wordt het afgetrokken bedrag pro rata temporis als een inkomen belast voor het jaar van de overdracht.
De aandelen moeten gedurende vijf jaar, dit zijn zestig maanden, behouden blijven. Per volle maand tussen de vervroegde verkoop en het einde van de zestig maanden zal één zestigste van de aanschaffingsprijs (indien nodig wordt de aanschaffingsprijs beperkt tot het bedrag van de werkelijk verleende aftrek) als gewone bezoldiging belast worden.
Ook wanneer de aandelen geschonken worden aan een erfgerechtigde in rechte lijn, of bij verkoop bij verandering van werkgever zal de evenredige terugname van de vroeger verleende aftrek gebeuren (wederbelegging is niet mogelijk).
Als de overdracht echter te wijten is aan het overlijden van de belastingplichtige, dan wordt de vroeger verleende aftrek niet teruggenomen.
Overmacht wordt niet meer vermeld in de wettekst, maar blijft toch van toepassing. Dus na bewijs van de overmacht en het oorzakelijk verband wordt de vroeger verleende aftrek ook niet teruggenomen.
De aftrek van Monory-bis wordt in hoofde van elke belastingplichtige (echtgenoot) afzonderlijk bekeken.
De cumulatie van Monory-bis en pensioensparen door één echtgenoot is niet mogelijk, maar binnen een gezin wel. B.v.: de man doet aan pensioensparen en de vrouw koopt aandelen van haar werkgever (Monory-bis).
In hetzelfde belastbaar tijdperk mag het voordeel van de Monory-bis ook niet gecumuleerd worden met het voordeel van de aandelenopties (zie verder). Deze onverenigbaarheid geldt enkel voor het belastbaar tijdperk waarin de aandelenoptie wordt gelicht.
Wat opties eigenlijk zijn en welke soorten opties er allemaal bestaan, kan je lezen onder het volgende trefwoord 'Opties'. Hier gaat het enkel om de aandelenopties die werkgevers aan hun werknemers kunnen aanbieden en in het bijzonder over de fiscale voordelen die hieraan verbonden zijn krachtens artikel 45 van de Wet van 27 december 1984.
Het systeem bestaat erin dat de werkgever er zich eenzijdig toe verbindt aandelen van het bedrijf te verkopen aan de werknemer, aan een vooraf bepaalde prijs (optie). De werknemers hebben de keuze om deze aandelen op een later tijdstip al dan niet te kopen tegen de vooraf bepaalde prijs (lichten van de optie). Indien deze aandelen ondertussen in waarde zijn gestegen, doet de werknemer dus een voordeel bij de aankoop ervan aan de vooraf bepaalde prijs. In dit systeem zijn dus verschillende stappen te onderscheiden :
- overeenkomst tot aandelenoptie;
- lichten van de optie;
- verkoop van de aandelen (verworven door de lichting).
Voorwaarden
Opdat een vennootschap het systeem van aandelenopties zou kunnen invoeren of een werknemer er gebruik van zou kunnen maken, moeten bepaalde voorwaarden vervuld zijn.
Welke bedrijven kunnen aandelenopties verlenen ?
De vennootschap, vereniging, inrichting of instelling is onderworpen aan de vennootschapsbelasting of aan de belasting der niet-verblijfhouders (vennootschappen).
Wie kan de optie genieten ?
Werknemers zijn arbeiders, bedienden, bestuurders met werkelijke en vaste functies en werkende vennoten; dus al wie bedrijfsinkomsten heeft. Bestuurders zonder werkelijke en vaste functies komen dus niet in aanmerking.
Al deze werknemers moeten minstens één jaar in dienst zijn op de datum van de overeenkomst tot aandelenoptie. Deze termijn wordt van dag tot dag gerekend.
De aan dit systeem verbonden belastingvrijstelling is niet van toepassing wanneer de werknemer minder dan één jaar voor de optie-overeenkomst binnen dezelfde groep werd overgeplaatst (b.v. van de moedervennootschap naar een dochtervennootschap), zelfs indien de optie die de dochtervennootschap verleent, op aandelen aan de moedervennootschap betrekking heeft.
Overeenkomst tot aandelenoptie (of optie-overeenkomst) = verlenen van optierecht
Dit is een geschreven overeenkomst waarbij de vennootschap-werkgeefster zich verbindt aan een werknemer, tegen een bepaalde prijs en binnen een bepaalde tijd, een bepaald aantal aandelen of delen van haar maatschappelijk kapitaal of dat van haar moederonderneming over te laten, of het hem mogelijk te maken in te schrijven op een kapitaalsverhoging.
Deze overeenkomst legt alleen de algemene basis vast voor alle werknemers van de onderneming. De werknemers krijgen, zonder zich reeds te binden, de kans om later tegen gunstige voorwaarden aandeelhouder te worden van de vennootschap waarin zij werken (of van de moedervennootschap waarvan die vennootschap afhangt).
De werkgever verleent dus aan de werknemer het recht om later aandelen te kopen tegen de prijs die dadelijk in de optie-overeenkomst wordt vastgesteld.
Aan welke voorwaarden moet deze overeenkomst voldoen ?
- De overeenkomst tot aandelenoptie stemt overeen met een modelovereen- komst die vooraf door de algemene vergadering van de aandeelhouders is goedgekeurd.
- De optie is niet overdraagbaar, zelfs niet aan andere werknemers van dezelfde vennootschap.
- In deze overeenkomst mag geen handgeld bedongen worden.
- De overeenkomst is gesloten tijdens een der jaren 1985 tot en met 1990.
Wat wordt in de overeenkomst bepaald ?
- De optieprijs
Dit is de prijs van de aandelen of delen die de werknemer bij de lichting zal moeten betalen. Deze prijs moet gelijk zijn voor alle werknemers die op hetzelfde tijdstip een optie nemen.
De optieprijs mag niet lager zijn dan:
- voor in België ter beurze genoteerde effecten: de waarde vermeld in de prijscourant;
- voor niet ter beurze genoteerde effecten: de waarde wordt bepaald door
volgende breuk: bedrag van het eigen vermogen van de onderneming aantal aandelen of delen
- voor in het buitenland ter beurze genoteerde effecten : waarde te bepalen in een Koninklijk Besluit.
- De termijn voor lichting
De optie moet worden gelicht ten vroegste één jaar en ten laatste zes jaar na de datum van de overeenkomst tot aandelenoptie. Gebeurt dit niet binnen deze termijn, dan is het eventueel belastbaar voordeel bij lichting wel onderworpen aan de belastingen.
Juridisch gevolg van deze overeenkomst tot aandelenoptie
De werkgever heeft zich eenzijdig, vast verbonden tot het verlenen van een optierecht.
De werknemer verbindt zich pas op het ogenblik waarop hij besluit de optie te lichten.
Welke aandelen of delen worden bedoeld ?
De vrijstelling geldt uitsluitend voor aandelen of delen van :
(1) ofwel de (Belgische of buitenlandse) vennootschap zelf die de betrokken werknemer tewerkstelt;
(2) ofwel de moedervennootschap van de in (1) bedoelde vennootschap, dit wil zeggen de vennootschap waarvan de werkgeefster onweerlegbaar geacht wordt een dochter te zijn in de zin van de boekhoudwetgeving.
Opties met betrekking tot aandelen van een dochter- of kleindochtervennootschap van de vennootschap-werkgeefster, of van een zustervennootschap, komen niet in aanmerking.
Het heeft geen belang of de aandelen op naam of aan toonder zijn en of ze ter beurze genoteerd zijn of niet.
In alle gevallen moeten de aandelen, bedoeld in de optie, het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen. Winstdelende bewijzen of oprichtersaandelen komen dus niet in aanmerking.
Lichten van de optie
Het lichten
Lichten van de optie is het aankopen door de werknemer van de aandelen bedoeld in de overeenkomst tot aandelenoptie.
De vennootschap-werkgeefster maakt de lichting (aankoop door werknemer) mogelijk door:
- ofwel eigen aandelen in te kopen (of aandelen van haar moedervennootschap);
- ofwel over te gaan tot een kapitaalsverhoging.
De werknemer mag geen onbeperkt aantal aandelen kopen. Er is een dubbele grens gesteld:
- een werknemer mag niet meer dan 5 % van de door de vennootschap geplaatste aandelen of delen verkrijgen;
- het totaal bedrag van de sommen die de werknemer heeft betaald of gestort bij de lichting is per kalenderjaar
* niet hoger dan 25 % van zijn bedrijfsinkomen tijdens het vorige jaar;
* niet hoger dan een bepaald bedrag.
Wanneer één van deze maxima voor een bepaald jaar wordt overschreden, met inachtneming van de in de vorige jaren gedane lichtingen, verliest de betrokken werknemer volledig het recht op vrijstelling voor het betreffend jaar.
De volledige of gedeeltelijke lichting van een aandelenoptie gebeurt door de werknemer zelf en dit tijdens zijn tewerkstelling in de onderneming zelf in de dochteronderneming.
Het bewaren
De aandelen of delen die de werknemer toekomen door de lichting van de aandelenoptie moeten neergelegd worden bij de Nationale Bank van België voor rekening van de Deposito- en Consignatiekas.
Praktisch is deze neerlegging niet mogelijk voor aandelen op naam of voor delen van een personenvennootschap. Voor deze waarden is het voldoende dat de betrokken partijen in de overeenkomst tot aandelenoptie zich uitdrukkelijk ertoe verbinden (en dit ook doen) dat de aandelen of delen gedurende een periode van twee jaar in het register van de aandelen op naam of in het register van vennoten ingeschreven zullen blijven op naam van de werknemer die de optie heeft verkregen.
De eerste twee jaar na de datum van neerlegging mogen deze aandelen niet vrijwillig overgedragen (geschonken, verkocht) worden aan derden.
Om de belastingvrijstelling te bekomen, moet de belastingplichtige in zijn aangifte in de personenbelasting of in de belasting der niet-verblijfhouders het bewijs leveren dat de aandelen werden neergelegd. Deze bewijsvoering is nodig voor het belastbaar tijdperk waarin de aandelenoptie is gelicht.
Het voordeel voor de werknemer
Het voordeel voor de werknemer bestaat erin dat hij, in geval van koersstijging, de aandelen tegen de lagere optieprijs verkrijgt. Doet de verwachte waardestijging zich echter niet voor, dan kan de werknemer besluiten de optie niet te lichten. Hij heeft immers geen enkele verplichting ter zake.
Nadat de aandelen gedurende minstens twee jaar bewaard bleven bij de Nationale Bank van België, kan de werknemer de aandelen verkopen.
Indien alle hier besproken voorwaarden werden vervuld, is de opbrengst belastingvrij omdat dit deel uitmaakt van het gewone beheer van het privé-vermogen.
Belastingvrijstelling in hoofde van de werknemer
Wanneer bij lichting van een aandelenoptie (ten vroegste één en ten laatste zes jaar na de overeenkomst) een belastbaar voordeel wordt behaald door de werknemer, wordt dit vrijgesteld voor een bedrag dat gelijk is aan het verschil
tussen :
- de waarde van de aandelen of delen bij de lichting van een aandelenoptie;
- de optieprijs.
Het eventuele voordeel bij de verkoop van de aandelen (ten vroegste twee jaar na de lichting) valt zoals gezegd binnen de sfeer van het beheer van een privé- vermogen en is op die basis vrij van belastingen.
Belastingregime in hoofde van de onderneming
Tot en met het inkomstenjaar 1989 kreeg de onderneming geen bijzondere aanslag gevestigd op een deel van de inkoopprijs van eigen aandelen of delen met het oog op de lichting van een aandelenoptie, op voorwaarde dat die lichting werkelijk binnen de twaalf maanden na de inkoop van de aandelen of delen gebeurde.
Vanaf inkomstenjaar 1990 is deze vrijstelling afgeschaft. Voortaan geeft de inkoop door een vennootschap van haar eigen aandelen geen aanleiding meer tot het vestigen van een bijzondere aanslag. De betaalde sommen worden daarentegen beschouwd als uitgekeerde winsten (dividenden). Vermits de inkoop van dergelijke aandelen gebeurt overeenkomstig de regels van het vennootschapsrecht, zal volgens de nieuwe bepalingen de taxatie worden uitgesteld. Als later de optie door de werknemer wordt gelicht en de vennootschap eventueel op dat ogenblik een verlies lijdt bij de verkoop van de aandelen, zal dit verlies worden beschouwd als een uitgekeerde winst.
Cumulatieverbod
Het fiscaal voordeel van de aandelenopties mag in hetzelfde belastbaar tijdperk niet gecumuleerd worden met de vermindering van de netto-inkomsten in het kader van de aandelenwet voor werknemers (Monory-bis). Deze onverenigbaarheid geldt enkel voor het belastbaar tijdperk waarin de aandelenoptie wordt gelicht.